Jan Fryderyk Endersch

Jan Fryderyk Endersch (1705-1769) pochodził z Turyngii, nieopodal Rudolstadt nad Soławą. Kształcił się w zawodzie cyrulika i to właśnie wędrówka czeladnicza tej profesji zawiodła go najpierw do Gdańska, a później Elbląga. Tutaj ukończył swoją edukację, zostając chirurgiem, jednak nie było mu pisane wykonywanie tego zawodu zbyt długo. Kiedy odkrył, że jego wrodzone zdolności manualne oraz artystyczny zmysł, pozwalają na czerpanie godziwych zysków, poświęcił się bez reszty bardzo wszechstronnej karierze rysownika, grafika, kartografa oraz projektanta i mechanika przeróżnych urządzeń.

Szeroki wachlarz umiejętności Enderscha pozwalał mu na wykonywanie różnego rodzaju zleceń, których aktywnie poszukiwał, ogłaszając się i reklamując swoje usługi. Był autorem wielu rysunków i miedziorytów związanych z Elblągiem – zachowane są jego panoramy miasta oraz wizerunki ważnych budowli, między innymi kościoła św. Mikołaja i gmachu Gimnazjum Elbląskiego. Uwieczniał też istotne wydarzenia, których mógł być świadkiem, takie jak pożar Nowego Miasta z 1738 roku, czy zwodowanie galeoty „Die Stadt Elbing”, jak również te o nieco mniej fundamentalnym znaczeniu, jak choćby przyjazd samicy nosorożca imieniem Klara do Elbląga w roku 1754. Bardzo ważną częścią działalności Enderscha była kartografia. Był autorem map Warmii, Prus Królewskich oraz Żuław, uczestniczył również w przygotowaniu pierwszego atlasu ziem polskich „Carte de Pologne…”, wydanego przez Rizziego Zannoni w 1772 roku.

Prawdziwe mistrzostwo osiągnął Endersch w dziedzinie projektowania i konstruowania przyrządów naukowych oraz modeli. Był autorem globusów – zarówno tych standardowych, przedstawiających lądy i morza, jak również, tzw. „gwiazdowych”, odzwierciedlających gwiazdozbiory. Dwa z nich podarował królowi Augustowi III Sasowi, za co w 1750 roku otrzymał tytuł królewskiego matematyka, którego później często używał, podpisując swoje prace. W historii Gimnazjum Elbląskiego Endersch zapisał się złotymi zgłoskami, dzięki skonstruowaniu na potrzeby szkoły przyrządów astronomicznych – lunety refrakcyjnej oraz zupełnie wyjątkowego modelu układu słonecznego według nauki Mikołaja Kopernika.